ตำนานพญาช้าง พลายมงคล พวงคำ อ.ลี้ จ.ลำพูน

ตำนานพญาช้าง พลายมงคล พวงคำ

เป็นพญาช้างคู่บุญบารมีเจ้าเมืองลี้ (เจ้าแม่จามรี) องค์แรกที่สร้างเมืองลี้มา ช้างเชือกนี้กำเนิดที่เมืองฝาง (จำปีระนคร) แม่น้ำกก (แม่น้ำกุกกุนที) ด้วยบุญบารมีของเจ้าแม่จามรี และเจ้าพันมหาด และทั้งบริวารผู้อพยพมาตามสายน้ำ จึงได้ช้างป่าที่เชื่อง จึงถือว่าเป็นช้างคู่บุญพาหนะเจ้าเมือง

ด้วยความที่เชื่องและแสนรู้ เจ้าเมืองจึงได้ผูกทองคำติดกับคอช้าง จึงมีนามว่า "พลายมงคลพวงคำ" ได้ร่วมสร้างบ้านแปงเมืองลี้ พญาช้างเชือกนี้ นิสัยเชื่อง ไม่ทำร้ายใคร เคารพต้นไม้และเทวดา เชื่อฟังผู้คน จนมาพบกับจอมปลวก เนินดินอันสูงใหญ่ (สันนิฐานว่าเป็นใจกลางเมือง) รู้ว่ามีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ จึงได้ทำกริยาเคารพ 5 อย่าง

1. คุกเข่า

2. ลุกเดินวน

3. เอางวงหักกิ่งไม้ ดอกไม้ป่า มาปัดรอบๆ เนินดิน

4. เดินถอยหลังห่างออกไป

5. ส่งเสียงร้องอันดัง และเดินวนรอบได้เป็นเขตกำแพงเมืองประมาณ 100 ไร่

และต่อมาก็ได้สิ้นอายุขัยไปตามกาลเวลา ที่บริเวณแห่งนั้น ปัจจุบันนี้คือ "วัดพระธาตุดวงเดียว"