พระเจ้าเก้าตื้อ : พระพุทธรูปสำคัญของล้านนา

พระเจ้าเก้าตื้อ หรือ “พระเจ้าสิริทรงธรรม จักรพรรดิราช” เป็นพระพุทธรูปสำคัญของล้านนา กล่าวกันว่าเป็นพระพุทธรูปสำริดองค์ใหญ่ที่สุด และงดงามที่สุดในศิลปะล้านนา ประดิษฐานในอุโบสถ วัดบุปผาราม หรือวัดสวนดอก อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่

พระเจ้าเก้าตื้อ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ประทับขัดสมาธิราบหน้าตักกว้าง 2.90 เมตร สูง 3.89 เมตร ศิลปะล้านนาอิทธิพลสุโขทัย (พ.ศ. 2047) หรือที่เรียกกันว่า “ศิลปะเชียงแสนสิงห์สอง” ประทับบนฐานหน้ากระดานเกลี้ยง พระพักตร์รูปไข่ ขมวดพระเกศาเล็ก พระรัศมีเป็นเปลว พระขนงโก่ง พระโอษฐ์อมยิ้ม ริมฝีพระโอษฐ์เป็นคลื่นเหมือนศิลปะสุโขทัยพระอังสาใหญ่ บั้นพระองค์เล็ก หน้าตักกว้าง ลักษณะสังฆะฏิเป็นแผ่นใหญ่ และยาวจรดพระนาภี อาจบ่งบอกถึงรูปแบบศิลปะอยุธยาที่ผสมผสานในพระพุทธรูปด้วย

ประวัติพระเจ้าเก้าตื้อ

ปรากฏในพงศาวดารโยนกว่า พระเมืองแก้ว หรือ พระเจ้าศิริธรรมจักรพรรดิราช (พ.ศ. 2038 – 2068) โปรดให้สร้างพระพุทธรูปสำริดองค์ใหญ่ เพื่อจะนำไปประดิษฐานเป็นพระประธานในพระวิหารหลวง วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร โดยเริ่มทำการหล่อในวันพฤหัสบดี เดือน 8 ขึ้น 11 ค่ำ ปีชวดฉอศก จุลศักราช 866 ตรงกับ พ.ศ. ๒๐๔๗ แล้วเสร็จเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๕ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีฉลู สัปตศก จุลศักราช ๔๖๗ ตรงกับ พ.ศ. 2048 แต่ครั้นเมื่อหล่อสำเร็จแล้วองค์พระมีขนาดใหญ่ และมีน้ำหนักมากจึงไม่สามารถเคลื่อนย้ายเข้าไปในเมืองได้ พระเมืองแก้ว จึงได้ถวายเรือนหลวงของพระองค์สร้างพระวิหารใกล้กับ วัดบุปผาราม หรือ วัดสวนดอก เพื่อถวายให้เป็นที่ประดิษฐานองค์ พระเจ้าเก้าตื้อ ครั้นถึงวันพุธ เดือน 5 ขึ้น 4 ค่ำ ปีมะเส็ง เอกศก จุลศักราช 870 ตรงกับ พ.ศ. 2052 จึงได้โปรดให้เคลื่อนย้าย พระเจ้าเก้าตื้อเข้าไปประดิษฐานในพระอุโบสถวัดบุปผาราม และเฉลิมนามของพระพุทธปฏิมาองค์นี้ว่า “พระเจ้าสิริทรงธรรม จักรพรรดิราช”

คำว่า ตื้อ เป็นหน่วยวัดน้ำหนักโลหะของล้านนาในสมัยโบราณ 1 ตื้อ เท่ากับ 1,000 กิโลกรัม (บางตำรากล่าวว่า 1 ตื้อ หนัก 1,200 กิโลกรัม) พระเจ้าเก้าตื้อ หมายถึง พระพุทธรูปที่หล่อด้วยโลหะ 9,000 กิโลกรัม หรือ 9 ตัน หรือหมายถึง พระพุทธรูปองค์ใหญ่นั่นเอง

ที่มาข้อมูลและภาพ : “๑๐๘ องค์พระปฏิมา พระพุทธรูปคู่แผ่นดิน” .จัดพิมพ์โดย กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม. พิมพ์ครั้งที่ ๑